Бүгін Нұр-Сұлтан қаласында Қазақстандағы өңдеу өнеркәсібі апталығы аясында «QazIndustry» Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ және ҚР Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің ұйымдастырумен «Қазақстан Республикасындағы химиялық өнеркәсіптің жай-күйі және даму перспективалары» тақырыбында конференциясы өтті.
Іс-шараларға химия саласының сарапшылары, өнеркәсіп кәсіпорындарының, қоғамдық ұйымдардың, мемлекеттік органдар мен даму институттарының өкілдері қатысты.
Іс-шараға қатысушылар саланы дамыту бойынша негізгі проблемалар мен ұсыныстарды талқылады.
Конференцияны  ашқан ҚР ИИДМ Индустриялық даму комитеті төрағасының орынбасары Олжас Әлібеков химия өнеркәсібін экономиканың стратегиялық маңызды сегменттерінің бірі ретінде атап өтті. Химиялық өнімдер көптеген салаларда қолданылады. Өткен жылы отандық кәсіпорындар өнім өндірісінің жақсы өсуін көрсете алды.
«Өткен жылдың қорытындысы бойынша химиялық өнім өндірісінің көлемі 469 млрд.теңгені құрады (2019 жылы – 466,2 млрд. теңге), ал 2021 жылдың 7 айында – 294,2 млрд. теңге және 9,8% - ға (7 ай) өскенін көрсетті. 2020 жыл – 280,4 млрд теңге)» - деп хабарлады Олжас Әлібеков.
Оның айтуынша, сала кәсіпорындары тек ішкі нарыққа ғана емес, экспорттық нарықтарға да шығады. Мәселен, 2020 жылдың қорытындысы бойынша экспорт көлемі 922 млн. АҚШ долларын құрады, ал 2021 жылғы 6 айда – 458,2 млрд теңге (6 ай). 2020 жыл-443,9 млрд теңге). Химиялық өнімнің негізгі көлемі Ресейге (18,1%), Қытайға (9,9%) және Өзбекстанға (6,9%) жіберіледі.
Сонымен қатар, соңғы жылдары химия нарығындағы инвестициялық белсенділіктің артуымен сипатталады. Мұны 2020 жылдың қорытындысы бойынша инвестициялардың 84% - ға (298,1 млрд теңгеге дейін), ал 7 айда өсуі дәлелдейді. 2021 жылы 5,1 есе (315,6 млрд теңгеге дейін). Инвестициялардың өсуі Атырау облысында мұнай-газ-химия кешені құрылысының бірінші сатысының құрылысымен байланысты.
ҚР ИИДМ өкілі атап өткендей, 2010 жылдан бастап индустриялық бағдарламаны іске асыру химия өнеркәсібін дамытуға айтарлықтай серпін берді. Осылайша, осы кезеңде шамамен 5,5 мың жұмыс орнын құра отырып, 137,1 млрд.теңге жалпы инвестициялар сомасына 83 жоба іске асырылды.
Қазақстанның химия өнеркәсібінің жағдайы мен перспективалық даму бағыттары туралы «KAZHIMPROM Қазақстан химия өнеркәсібі одағы» ЗТБ Басқарма төрағасы Олег Пак айтып берді.
Химия өнеркәсібі қоғамдық ұйымы басшысының айтуынша, бүгінде Қазақстанның химия өнеркәсібіндегі ЖІӨ үлесі 0,25% - ды құрайды. Салыстыру үшін ЖІӨ - дегі химия өнеркәсібінің басқа елдердегі үлесі: Ресей – 2%; Әзірбайжан - 5%; Өзбекстан– 1%; Корея – 1,6%; АҚШ – 2%; қытай – 8%; Германия-10%. Олег Пак атап өткендей, ЖІӨ-де химия өнеркәсібі 2,5-3% - ға дейін өсуі мүмкін.
Саланың дамуын тежейтін негізгі проблемалардың ішінде спикер шикізатқа қолжетімділіктің шектеулілігін, бірқатар базалық химиялық өнімдерге (метанол, аммиак, этилен, пропилен, бензол, этилен тотығы, каустикалық сода және т.б.) бизнестің қолжетімділігінің болмауын, өңдеу өнеркәсібі жобаларын қолжетімді қаржыландырудың болмауын атап өтті.
Аталмыш мәселелерді қолданыстағы заңнаманы түзету, АЭА (арнайы экономикалық аймақтар)  базасында және басқа да қолда бар алаңдарда мемлекеттік қаражат есебінен өнімдер өндірісін ұйымдастыру, ӨДҚ (өнеркәсіпті дамыту қоры) арқылы қолжетімді қаржыландыру құралдарын ұсыну, өнеркәсіптік гранттар беру, ҒЗТКЖ және технологиялар трансфертін қаржыландыру, жобаға қатысушылардың 70% - на дейін кіру жолымен химия өнеркәсібі жобаларына қатысу және т. б. жолдар арқылы бизнес қоғамдастықтың (одақтардың) шешуге мүмкіндік бар.
Химия өнеркәсібінің даму перспективалары туралы «Казхимия» өнеркәсібі қауымдастығы» ЗТБ басшысы Төлеген Молдахметов айтып берді. Қазхимия деректері бойынша 2020 жылы 469 млрд.теңге сомасына химиялық өнім өндірілді. Елімізде барлығы саладағы 835 кәсіпорын бар, өндірілген химиялық өнімнің 60%-ы тек 5 ірі кәсіпорынға тиесілі. Шамамен 10 химиялық кәсіпорында шикізат өндіруден бастап дайын өнім өндіруге дейінгі толық өндірістік цикл бар. Бұдан басқа, химия өнеркәсібіндегі негізгі капиталға инвестицияның төмендеуі байқалады (млрд.тг.). Төлеген Молдахметовтың айтуынша, саланы дамыту үшін стратегиялық құжатты әзірлеу, нарыққа талдау жүргізу, химиялық кәсіпорындарды өндірістің неғұрлым экологиялық процестеріне (ынталандырушы салық салу, қаржы секторын ынталандыру) көшуді ынталандыру жақсы қолдау болар еді. сондай-ақ ШОБ кәсіпорындарының қажеттіліктері үшін базалық шикізат өндірісін жолға қою.
COVID-19 пандемиясы әлемдік өнеркәсіптің жағдайына айтарлықтай әсер етті. «QazIndustry» Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ өкілі Салтанат Үйсімбаева пандемия кезінде химия саласының жай-күйіне әсер еткен факторлар, болжау кезіндегі қауіптер мен белгісіздіктер, сондай-ақ короновирустық инфекциямен әлемде қалыптасқан жағдайдың нәтижесінде пайда болған әлемдік трендтер туралы айтып берді.
Іс-шара барысында бірқатар даму институттары химия саласындағы жобаларды қолдау шараларымен таныстырды. Индустрияландыру бағдарламасы шеңберінде еңбек өнімділігін арттыруға байланысты өңдеуші сала кәсіпорындары шығындарының бір бөлігін өтеу туралы ҚР ИИДМ QazIndustry қолдау құралдарын дамыту және мониторингілеу орталығының директоры Сағиев Арыстанбек баяндады.
Сағиев Арыстанбектің айтуынша, QazIndustry кәсіпорын құзыретін арттыруға, технологиялық процестерді жетілдіруге және өндірісті ұйымдастыру тиімділігін арттыруға байланысты индустриялық-инновациялық жобаның кешенді жоспарын әзірлеуге, сараптамаға байланысты шеккен шығындардың 40% - на дейін өтейді.

Баспасөз қызметі
«QazIndustry»
Қазақстандық индустрия және экспорт орталығы» АҚ